ДÆСНЫ

Ирон мифологийы арæх æмбæлæм дæснытыл. Уыдонæй иутæ сты, адæмыл кæлæнтæ чи æфтауы, ахæмтæ. Хонгæ дæр сæ фылдæр кæлæнгæнджытæ кæнынц. Иннæ дæснытæ та адæмы дзæбæх кæнынц кæ-лæнтæй, амонынц сын, куыд сæ фервæзæн ис, дзурынц сын, фидæны сæм цы фыдбылызтæ æнхъæлмæ кæсы æмæ дзы сæхи куыд бахъахъхъæной, уыдæттæ. Гъе, уымæ гæсгæ сæм фæрсынмæ цæуынц рынчынтæ, ныфссаст æмæ лæмæгъ адæм. Æмæ æрмæст уыдон нæ, хатт сæм кадæджы, таурæгъы кæнæ аргъауы хъæбатыр дæр балæууы хабар базоныны фæдыл.

Дæснытæ фарстой æмæ фæрсынц къæбæлтæй, фаттæй, хъæдуртæй æмæ æндæр цæмæйдæрты. Геродот куыд фыссы, афтæмæй нæ рагфыдæлтæ-скифтæм – дæр дæснытæ, зонынджынтæ, арфæтæгæнджытæ æмæ кæлæнгæнджытæ бирæ уыд. Дæснытæ фарстой донхæрисы къалиутæй конд къæбæлтæй. Егъау бæстытæ дзы-иу зæххыл æрæвæрдтой, стæй сæ-иу иугай равæрдтой æмæ афтæмæй дæсны фарстой, дзырдтой рынчынæн йæ низы аххосаг, цы æрцæудзæн, уый. Уыцы дæсныйад уыдон истой сæ фыдæлтæй. Сылæнгæс нæлгоймаг дæснытæ та архайдтой сусхъæды хихты цъылынгæндтæй. Æртæ лыджы-иу æй акодтой, се'нгуылдзтыл-иу æй стыхтой æмæ, уыдон халгæйæ, дæсны фарстой.

В.Ф. Миллеры фыстытæм гæсгæ, ирон дæснытæ дæр дæсны фæрсынц, зæххыл гауыз кæнæ урс дари райтаугæйæ æмæ базыл бадгæйæ цыппар къæбæлæй. Хæсты размæ Урстуалтæм зындгонд уыд дæсны Быгъуылты Сандро. Хъуды комы – Рубайты Кысыло. Афтæ алы комæн дæр уыд йæхи дæсны, кæнæ дæснытæ. Кæмæ нæ уыд, уыдон та дæсныфæрсынмæ цыдысты иннæ кæмттæм. Ныр дæр арæх фехъусæн вæййы: Заманхъулы дæснымæ ныууай, кæнæ Лескены дæсны. Озречы дæсны æмæ афтæ дарддæр.

Йæхи тыххæй дæсны чи кодта, адæмы мæгуырдзинадыл, тыхстдзинадыл ма ноджыдæр чи æфтыдта æмæ æфтауы, ахæмтæ дæр уыд æмæ ис. Уыдонæй иуы Коцойты Арсен йæ радзырд «Дадолты мæт»-ы ирдæй равдыста.

кæс «АРВЫ ДУАР»-Ы СÆРГÆНДТÆ